Lần đầu tiên chào đón một em bé đến với thế giới là khoảnh khắc vô cùng thiêng liêng nhưng cũng đầy lo lắng đối với các bậc cha mẹ. Việc chăm sóc em bé sơ sinh có thể khiến bạn cảm thấy hoang mang vì có quá nhiều điều mới mẻ cần phải nắm bắt. 

Nếu bạn đang tìm kiếm những hướng dẫn cụ thể và dễ hiểu để chăm sóc bé yêu trong những tháng đầu đời, bài viết dưới đây của Titimilk sẽ giúp bạn từng bước đồng hành cùng con từ 0 đến 6 tháng tuổi.

Các bài kiểm tra cần làm cho trẻ sơ sinh

Trong những ngày đầu sau sinh, cơ thể và hệ miễn dịch của bé còn rất non nớt, vì vậy việc kiểm tra sức khỏe định kỳ và thực hiện các xét nghiệm cần thiết là vô cùng quan trọng. 

Dưới đây là các bước kiểm tra và tiêm ngừa được Titimilk tổng hợp, cha mẹ nên lưu ý để đảm bảo chăm sóc em bé sơ sinh khỏe mạnh ngay từ đầu đời.

CÁC BÀI KIỂM TRA CẦN LÀM CHO TRẺ SƠ SINH

Lấy máu gót chân

Xét nghiệm máu gót chân là một trong những bước kiểm tra phổ biến sau sinh nhằm phát hiện sớm các bệnh liên quan đến rối loạn chuyển hóa hoặc nội tiết. Những căn bệnh này thường không có biểu hiện rõ ràng lúc mới sinh nhưng có thể ảnh hưởng nghiêm trọng nếu không được phát hiện kịp thời.

Thời điểm thực hiện xét nghiệm là từ 48 giờ sau sinh, bằng cách lấy một vài giọt máu ở gót chân của bé để gửi đi phân tích. Với trẻ sinh non, xét nghiệm nên được tiến hành khi bé đạt ít nhất 37 tuần tuổi thai và nặng trên 2,5kg để đảm bảo độ chính xác.

Đánh giá chỉ số Apgar

Chỉ số Apgar là bài kiểm tra đầu tiên mà bé được thực hiện ngay sau khi chào đời. Bài test này giúp bác sĩ đánh giá nhanh tình trạng sức khỏe của trẻ thông qua các dấu hiệu như: nhịp tim, hô hấp, phản xạ, trương lực cơ và màu da.

Cách chấm điểm như sau:

• Từ 7 đến 10 điểm: Bé có tình trạng sức khỏe ổn định, không cần can thiệp đặc biệt.
• Từ 4 đến 6 điểm: Bé có dấu hiệu suy yếu, cần hỗ trợ y tế.
• Dưới 4 điểm: Tình trạng sức khỏe nghiêm trọng, phải cấp cứu ngay.

Chỉ số Apgar được đo trong 1 phút và 5 phút sau sinh, tuy không phản ánh sức khỏe lâu dài nhưng là căn cứ ban đầu giúp bác sĩ đưa ra hướng chăm sóc phù hợp.

Tiêm ngừa viêm gan B

Trẻ sơ sinh nên được tiêm phòng viêm gan B sớm để ngăn ngừa nguy cơ lây nhiễm virus gây hại cho gan. Viêm gan B là bệnh truyền nhiễm có thể lây qua máu và dịch cơ thể. Nếu mẹ mắc bệnh, bé sẽ có nguy cơ nhiễm cao ngay khi sinh ra.

Lịch tiêm phòng viêm gan B được khuyến nghị như sau:

• Trong 24 giờ sau sinh, hoặc 6–12 giờ nếu mẹ mắc viêm gan B (kèm theo tiêm huyết thanh).
• Mũi 1: Khi bé được 2 tháng tuổi.
• Mũi 2: Sau mũi 1 khoảng 1 tháng.
• Mũi 3: Sau mũi 2 khoảng 1 tháng.
• Mũi 4: Sau mũi 3 khoảng 1 năm.

Việc tiêm đầy đủ các mũi sẽ giúp bé có hệ miễn dịch vững chắc hơn trước bệnh viêm gan B.

Tiêm vắc xin phòng bệnh lao (BCG)

Tiêm ngừa lao phổi là một bước tiêm chủng trẻ sơ sinh bắt buộc tại Việt Nam – nơi có tỷ lệ mắc bệnh lao cao theo thống kê của Tổ chức Y tế Thế giới.

Vắc xin BCG cần được tiêm trong vòng 24 giờ sau sinh, giúp kích hoạt hệ miễn dịch của bé để nhận diện và chống lại trực khuẩn lao. Đây là biện pháp bảo vệ trẻ khỏi những biến chứng nghiêm trọng như lao màng não hay lao phổi.

Các trường hợp cần hoãn tiêm BCG gồm:

• Trẻ bị nhiễm trùng cấp tính, đang sốt cao.
• Trẻ bị suy giảm miễn dịch nặng hoặc suy dinh dưỡng nặng.
• Trẻ dưới 2kg.
• Trẻ mắc các bệnh ngoài da lan rộng.

Với trẻ sinh non hoặc có sức khỏe yếu, việc tiêm ngừa sẽ được thực hiện khi tình trạng bé ổn định hơn, nhưng cần ưu tiên tiêm càng sớm càng tốt.

Tiêm bổ sung Vitamin K

Vitamin K đóng vai trò quan trọng trong việc giúp máu đông lại – điều này rất cần thiết để ngăn ngừa hiện tượng chảy máu bất thường ở trẻ sơ sinh. Do cơ thể bé chưa tự tổng hợp được lượng vitamin K cần thiết và sữa mẹ cũng không cung cấp đủ, bác sĩ sẽ chỉ định tiêm bổ sung sau sinh.

Việc thiếu vitamin K có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như:

• Xuất huyết ở da hoặc các cơ quan nội tạng.
• Xuất huyết não – có thể để lại di chứng thần kinh nặng nề hoặc tử vong.

Do đó, tiêm vitamin K ngay sau sinh là cách hiệu quả nhất để chăm sóc em bé sơ sinh, bảo vệ bé khỏi các tình trạng chảy máu nguy hiểm.

Hướng dẫn đầy đủ về chăm sóc trẻ sơ sinh

Lần đầu tiên làm cha mẹ là một trải nghiệm vừa thiêng liêng vừa đầy bỡ ngỡ. Không ít người cảm thấy lúng túng trước việc chăm sóc em bé sơ sinh nhỏ bé và mong manh. 

HƯỚNG DẪN ĐẦY ĐỦ VỀ CHĂM SÓC TRẺ SƠ SINH

Để giúp bạn tự tin hơn trong hành trình làm cha mẹ, dưới đây là một số kinh nghiệm cơ bản nhưng quan trọng trong việc chăm sóc cơ thể bé yêu những ngày đầu đời.

Hướng dẫn cách bế trẻ sơ sinh

Việc bế bé đúng cách là một trong những bước chăm sóc em bé sơ sinh an toànvà tránh gây ảnh hưởng đến cột sống, đầu và cổ còn yếu của trẻ. 

Dưới đây là cách bế trẻ sơ sinh đơn giản cho người mới bắt đầu:

• Báo trước khi bế: Trước khi bế bé, hãy tạo ra tín hiệu nhẹ nhàng để bé biết bạn đang đến gần, có thể là giọng nói êm dịu hoặc ánh mắt trìu mến. Điều này giúp bé không bị hoảng loạn hoặc giật mình.
• Tư thế tay an toàn: Dùng một tay đỡ phần đầu và cổ bé, tay còn lại đỡ phần mông và lưng dưới. Luôn giữ cho đầu và cổ bé thẳng hàng với cơ thể khi nâng lên hoặc đặt xuống.
• Tìm tư thế bé yêu thích: Mỗi em bé sẽ có một tư thế bế khiến bé cảm thấy dễ chịu hơn – có bé thích được bế vác vai, có bé lại thích nằm ngửa trong vòng tay mẹ. Sau vài lần bế, bạn sẽ dần nhận ra tư thế nào khiến bé cảm thấy yên tâm nhất.
• Giữ sự nhẹ nhàng: Khi chưa quen, bạn có thể thấy lo lắng hoặc lóng ngóng, nhưng chỉ cần giữ động tác nhẹ nhàng và chắc chắn, bạn sẽ sớm quen với việc này.

Hướng dẫn chăm sóc trẻ sơ sinh khi bú, ngủ

Dưới đây là những lưu ý cơ bản để chăm sóc bé sơ sinh tại nhà hiệu quả trong việc cho bé bú đúng cách và tạo điều kiện cho bé ngủ ngon:

Cách cho trẻ sơ sinh bú đúng cách

Bắt đầu cho bé bú sớm

Ngay sau khi sinh, mẹ nên cố gắng cho bé bú trong vòng một giờ đầu tiên. Dù lượng sữa non ban đầu không nhiều, nhưng đây là nguồn dưỡng chất quý giá chứa nhiều kháng thể tự nhiên, giúp tăng cường miễn dịch cho bé.

Tư thế cho bú thoải mái cho cả mẹ và bé

Mẹ có thể lựa chọn tư thế ngồi hoặc nằm tùy theo điều kiện và cảm giác dễ chịu:

• Tư thế ngồi: Mẹ nên ngồi ở vị trí thoải mái, có điểm tựa ở lưng để giảm mỏi. Bé được bế ngang, đầu và thân trên của bé nằm trên cánh tay mẹ. Có thể kê gối dưới tay để đỡ bé tốt hơn.
• Tư thế nằm nghiêng: Mẹ nằm nghiêng, chân dưới duỗi, chân trên co nhẹ. Bé nằm nghiêng quay mặt vào mẹ, sao cho môi bé gần ngực mẹ. Tay mẹ phía dưới có thể đỡ đầu bé để giúp bé ngậm ti dễ hơn.

Kỹ thuật cho bú đúng cách

• Trước khi cho bú, mẹ nên lau sạch đầu vú bằng khăn ấm sạch.
• Dùng tay giữ nhẹ phần vú gần núm bằng ngón cái và ngón trỏ, sau đó đưa núm vú đến môi bé để kích thích phản xạ bú.
• Khi bé há miệng rộng, nhẹ nhàng đặt núm vú vào miệng bé.

Dấu hiệu bé bú đúng:

• Bé ngậm cả phần quầng vú, không chỉ đầu ti.
• Cằm chạm vào vú mẹ, má bé phồng lên đều.
• Mẹ có thể nghe tiếng bé nuốt rõ ràng.

Lịch bú và lưu ý khi bú

• Nên cho bé bú theo nhu cầu, khoảng cách giữa các cữ bú thường là 2–3 tiếng.
• Mỗi lần bú kéo dài khoảng 15–30 phút.
• Nếu bé ngủ lâu không bú, nên đánh thức bé sau 3 tiếng để bú tiếp.
• Cho bé bú hết một bên vú rồi mới chuyển sang bên còn lại để bé nhận đủ cả sữa đầu (chứa nước và kháng thể) lẫn sữa cuối (giàu năng lượng và béo).

Làm ấm sữa mẹ đúng cách (nếu cần)

• Nếu mẹ vắt sữa ra bình, không nên đun sôi trực tiếp.
• Để làm ấm, hãy ngâm bình sữa vào tô nước ấm khoảng 40°C.
• Với sữa trữ đông, nên rã đông bằng cách để trong nước nóng, sau đó lắc đều đến khi sữa ấm đều.

Cách giúp trẻ sơ sinh ngủ ngon giấc

Môi trường ngủ lý tưởng

• Phòng ngủ của bé nên thoáng khí, sạch sẽ và yên tĩnh.
• Nhiệt độ phù hợp cho trẻ sơ sinh là khoảng 28°C – tránh quá lạnh hoặc quá nóng để bé không bị cảm hay ra mồ hôi nhiều.
• Ánh sáng nhẹ và tiếng ồn hạn chế giúp bé dễ dàng đi vào giấc ngủ sâu.

Chuẩn bị cho bé trước khi ngủ

Bé dễ ngủ ngon hơn nếu được bú no, cơ thể sạch sẽ và tâm trạng thư giãn. Một số mẹo nhỏ chăm em bé sơ sinh đúng cách giúp bé dễ ngủ:

• Massage nhẹ nhàng: Xoa bóp chân tay và lưng bé bằng những động tác dịu nhẹ giúp bé thư giãn.
• Hát ru hoặc nhạc nhẹ: Những âm thanh êm dịu có thể giúp bé cảm thấy an toàn và dễ đi vào giấc ngủ.
• Đung đưa nôi nhẹ nhàng: Nếu có nôi hoặc võng, mẹ có thể đung đưa nhẹ, tránh rung quá mạnh.

Tư thế ngủ an toàn

• Không nên để bé nằm sấp khi ngủ, vì có nguy cơ gây khó thở. Nếu bé nằm sấp thì cần có người lớn theo dõi thường xuyên.
• Tư thế ngủ tốt nhất là nằm ngửa hoặc nghiêng có hỗ trợ lưng và đầu để đảm bảo an toàn.

Cách thay tã cho trẻ sơ sinh

Vệ sinh cho bé sơ sinh đúng thời điểm và đúng cách giúp bé luôn khô ráo, thoải mái, đồng thời ngăn ngừa tình trạng hăm tã hay kích ứng da.

Thay tã ngay sau khi bé tiểu tiện hoặc đi ngoài là tốt nhất. Việc để tã bẩn quá lâu có thể gây kích ứng hoặc nhiễm khuẩn vùng da nhạy cảm của bé.

CÁCH THAY TÃ CHO TRẺ SƠ SINH

Chọn loại tã phù hợp

• Bạn có thể dùng tã giấy dùng một lần hoặc tã vải tái sử dụng, hoặc kết hợp linh hoạt cả hai.
• Với tã giấy, hãy chọn loại mềm mại, vừa vặn với cân nặng của bé, có lớp thấm hút tốt và có thêm tính năng chống hăm.
• Với tã vải, ưu tiên loại bằng cotton tự nhiên, thấm hút tốt, dễ giặt sạch.

Cách thay tã cho bé

• Chuẩn bị tã sạch, khăn mềm, nước ấm, và kem chống hăm nếu cần.
• Đặt bé nằm trên một mặt phẳng sạch, có lót khăn.
• Mở tã bẩn ra, dùng mép trong của tã lau sơ phần bẩn trên da bé (nếu cần).
• Dùng khăn sạch nhúng nước ấm lau vùng mông và bộ phận sinh dục, lau từ trước ra sau (đặc biệt là bé gái để tránh vi khuẩn lây ngược).
• Lau khô bằng khăn mềm hoặc để khô tự nhiên vài phút.
• Có thể bôi một lớp mỏng kem chống hăm nếu da bé nhạy cảm.
• Mặc tã sạch vào, chỉnh lại quần áo cho bé.

Cách tắm cho trẻ sơ sinh

Tắm cho trẻ là thời điểm lý tưởng để gắn kết tình cảm giữa cha mẹ và bé, đồng thời giữ cho da bé luôn sạch sẽ và khỏe mạnh. 

Tuy nhiên, cần thực hiện tắm cho bé sơ sinh đúng cách và cẩn thận để không làm tổn thương làn da mỏng manh của trẻ sơ sinh.

Chuẩn bị trước khi tắm

Trước khi bắt đầu, hãy chuẩn bị đầy đủ:

• Sữa tắm gội chuyên dụng 2 trong 1 cho trẻ sơ sinh
• Khăn xô lớn, nhỏ; quần áo sạch, bao tay, bao chân, mũ
• Bông gòn, gạc, tăm bông, nước muối sinh lý 0,9%
• Băng rốn vô trùng (nếu rốn chưa rụng)
• Chậu nước ấm (khoảng 36 – 38 độ C)
• Nhiệt kế nước (nếu có) hoặc dùng mặt trong cùi chỏ để thử nhiệt độ

Các bước tắm cho trẻ sơ sinh

Tắt quạt, điều hòa để tránh bé bị lạnh. Có thể massage nhẹ nhàng trước khi tắm để bé thư giãn.

Làm sạch mặt bé trước:

• Dùng bông gòn thấm nước muối sinh lý lau từng bên mắt (từ trong ra ngoài).
• Dùng khăn mềm lau mũi, mặt nhẹ nhàng.

Gội đầu cho bé:

• Dùng tay ép nhẹ 2 vành tai bé để tránh nước vào tai.
• Thấm nước làm ướt tóc, thoa nhẹ dầu gội, rồi xả sạch.
• Lau khô tóc bằng khăn mềm.

Tắm toàn thân:

• Nếu bé chưa rụng rốn: chỉ lau người bằng khăn ấm.
• Nếu đã rụng rốn: đặt bé vào chậu nước có pha sữa tắm, nhẹ nhàng làm sạch từ cổ, tay, ngực, bụng, chân, rồi quay sang lưng.
• Tráng lại bằng chậu nước sạch khác, sau đó quấn bé vào khăn xô lớn và lau khô.

Chăm sóc sau tắm:

• Nhỏ nước muối sinh lý vào mũi, mắt rồi lau nhẹ.
• Lau tai ngoài bằng bông gòn, không đưa sâu vào tai.
• Rơ miệng bằng gạc thấm nước muối sinh lý.
• Vệ sinh rốn bằng bông gòn thấm nước muối sinh lý, để rốn khô và thoáng khí, không băng lại kín.
• Mặc đồ sạch, bao tay chân, tã cho bé.

Cắt móng tay, móng chân cho bé

Sau khi tắm là thời điểm lý tưởng để cắt móng cho bé vì móng tay lúc này mềm và bé thường dễ chịu hơn. Nếu bé không hợp tác, bạn có thể chờ bé ngủ say rồi cắt nhẹ nhàng. 

Việc cắt móng thường xuyên giúp tránh tình trạng bé tự cào xước hoặc móng vướng vào bao tay, gây khó chịu.

Cách chăm sóc rốn em bé sơ sinh

Sau khi sinh, dây rốn bị cắt rời khỏi cơ thể mẹ và còn để lại một đoạn ngắn dính trên bụng bé. Đoạn rốn này sẽ khô dần và tự rụng sau khoảng 7–21 ngày. Trong thời gian đó, khu vực rốn là nơi rất dễ bị vi khuẩn tấn công. 

Do đó, việc giữ vệ sinh và theo dõi các dấu hiệu bất thường là vô cùng cần thiết trong quá trình chăm sóc em bé sơ sinh để đảm bảo rốn bé lành nhanh và không gặp biến chứng.

Hướng dẫn vệ sinh rốn cho trẻ sơ sinh tại nhà

Dưới đây là các bước đơn giản nhưng quan trọng giúp bố mẹ cách chăm sóc rốn em bé sơ sinh một cách an toàn:

Rửa tay sạch sẽ

Trước khi tiếp xúc với vùng rốn của bé, bố mẹ nên rửa tay bằng xà phòng diệt khuẩn hoặc sát khuẩn bằng cồn 90 độ để tránh lây vi khuẩn từ tay sang rốn trẻ.

Gỡ bỏ gạc băng rốn nhẹ nhàng

Tháo lớp gạc và băng rốn đang bọc quanh cuống rốn của bé một cách chậm rãi, tránh làm tổn thương hoặc làm rách da vùng rốn.

Kiểm tra rốn và vùng da xung quanh

Sau khi gỡ gạc, hãy quan sát kỹ phần cuống rốn và vùng da quanh đó xem có xuất hiện các dấu hiệu bất thường như:

• Rỉ dịch màu vàng hoặc xanh
• Có mủ, mùi hôi
• Rốn bị sưng, đỏ
• Chảy máu hoặc có dấu hiệu viêm

Làm sạch rốn

• Dùng bông gòn nhúng nước đun sôi để nguội hoặc nước muối sinh lý để lau sạch vùng rốn.
• Nhẹ nhàng thấm khô rốn và vùng xung quanh bằng gạc vô trùng, không dùng khăn lông hay khăn vải thường để tránh nhiễm khuẩn.

Sát trùng vùng da quanh rốn

Dùng bông gòn thấm nước muối sinh lý hoặc dung dịch sát khuẩn (nếu có chỉ định của bác sĩ) để lau nhẹ nhàng vùng da quanh chân rốn.

Giữ cho rốn luôn khô thoáng

• Có thể để rốn hở, không cần băng lại nếu thời tiết ấm và không bụi bẩn.
• Nếu cần che, chỉ dùng gạc mỏng, sạch và vô trùng, không băng quá kín khiến rốn bị ẩm ướt, lâu rụng hơn.
• Khi mặc tã cho bé, hãy quấn tã phía dưới rốn để tránh nước tiểu hoặc phân dây vào vùng rốn gây nhiễm khuẩn.

Những dấu hiệu bất thường cần đưa trẻ đi khám ngay

Mặc dù rốn sẽ rụng tự nhiên trong vài tuần đầu, nhưng nếu thấy một trong các biểu hiện sau, bố mẹ cần đưa trẻ đến bác sĩ chuyên khoa Nhi để kiểm tra:

• Rốn tiết dịch có màu vàng hoặc có mủ
• Rốn bốc mùi hôi, chảy máu liên tục
• Da xung quanh rốn sưng đỏ, nóng
• Xuất hiện cục thịt nhỏ ở rốn (gọi là chồi rốn)
• Rốn vẫn chưa rụng sau 3 tuần kể từ khi sinh

Lưu ý quan trọng: Không tự ý bôi thuốc, rắc bột kháng sinh hoặc dùng bất kỳ loại dung dịch nào khác lên rốn khi chưa được bác sĩ hướng dẫn.

Lời khuyên dành cho cha mẹ

• Vệ sinh rốn cho trẻ nên được thực hiện ít nhất 1 lần mỗi ngày, hoặc ngay khi rốn bị ướt do nước tiểu, mồ hôi, sữa…
• Giữ rốn khô và thoáng là cách giúp cuống rốn nhanh rụng và hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.
• Nên mặc quần áo rộng rãi, thoáng mát cho bé, tránh để rốn bị cọ xát thường xuyên.

Cách chăm sóc da cho trẻ sơ sinh

So với người lớn, da trẻ sơ sinh mỏng hơn, khả năng bảo vệ tự nhiên kém hơn và dễ bị mất nước. Do đó, chăm sóc da đúng cách sẽ không chỉ giúp bé thoải mái, dễ chịu mà còn góp phần nâng cao sức đề kháng tự nhiên của làn da.

CÁCH CHĂM SÓC DA CHO TRẺ SƠ SINH

Để chăm sóc làn da nhạy cảm của trẻ sơ sinh hiệu quả, bố mẹ nên tuân thủ các nguyên tắc sau:

Tránh các tác nhân dễ gây kích ứng da

• Chọn quần áo mềm mại, thoáng mát: Ưu tiên chất liệu cotton tự nhiên, không có sợi thô ráp. Cắt bỏ nhãn mác, đường may nổi gây cọ xát làm trầy xước da bé.
• Giặt đồ bằng sản phẩm dịu nhẹ: Dùng bột giặt chuyên dụng cho trẻ nhỏ hoặc da nhạy cảm, không chứa hương liệu hoặc chất tẩy mạnh. Xả kỹ sau khi giặt để loại bỏ hết bọt xà phòng còn sót lại.

Hạn chế tiếp xúc với môi trường ô nhiễm

• Thay tã thường xuyên: Sau khi bé đi vệ sinh, cần thay tã ngay để tránh hăm da, mẩn đỏ và nhiễm trùng.
• Dùng sản phẩm dịu nhẹ cho da: Các loại khăn ướt, kem chống hăm hay sữa tắm phải được kiểm định an toàn, không gây kích ứng da.
• Chọn tã phù hợp: Tã cần vừa vặn, thấm hút tốt và không gây bí bách cho vùng da mặc tã.

Bảo vệ mắt và vùng da quanh mắt

• Tránh khói bụi, khói thuốc: Trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ phản xạ chớp mắt và tuyến lệ nên dễ bị tổn thương mắt. Luôn giữ bé tránh xa khói thuốc lá và không khí ô nhiễm.
• Không sử dụng sản phẩm cay mắt: Sữa tắm, dầu gội cho bé nên là loại không gây cay mắt và không chứa cồn hay hương liệu mạnh.

Duy trì độ ẩm tự nhiên cho da bé

• Tránh tắm quá thường xuyên: Nếu tắm quá nhiều, da bé sẽ mất lớp dầu tự nhiên và trở nên khô ráp. Chỉ nên tắm 1 lần/ngày hoặc cách ngày nếu thời tiết lạnh.
• Dưỡng ẩm đều đặn: Sau khi tắm, hãy thoa kem dưỡng ẩm phù hợp với da trẻ sơ sinh, đặc biệt là ở những vùng da khô như má, khuỷu tay, đầu gối.
• Giữ vùng mặc tã khô ráo: Vệ sinh kỹ vùng mông và bẹn mỗi khi thay tã, lau khô hoàn toàn trước khi mặc tã mới để tránh nấm và hăm.

Bảo vệ hệ vi sinh có lợi trên da

Trên bề mặt da trẻ có những vi khuẩn thường trú giúp bảo vệ da khỏi các tác nhân gây bệnh. Tuy nhiên, nếu sử dụng sản phẩm tẩy rửa mạnh hoặc chăm sóc da không đúng cách, sự cân bằng tự nhiên này sẽ bị phá vỡ.

• Giữ rốn sạch và khô: Trong những ngày đầu, cuống rốn cần được chăm sóc cẩn thận để ngăn vi khuẩn xâm nhập.
• Tắm bằng sữa tắm dịu nhẹ: Ưu tiên loại có độ pH cân bằng (khoảng 5.5), không chứa xà phòng hoặc chất tạo bọt mạnh để không làm tổn thương lớp bảo vệ tự nhiên trên da bé.

Chăm sóc tóc cho bé

Tóc của bé bắt đầu hình thành từ trong bụng mẹ, khoảng tuần thai thứ 14–15. Tuy nhiên, mỗi bé sẽ có tốc độ mọc tóc khác nhau. Có trẻ sinh ra đã có nhiều tóc, nhưng cũng có bé rất ít tóc hoặc gần như không có. 

Tóc của bé có thể thay đổi trong vài tháng đầu sau sinh, thậm chí rụng khá nhiều – điều này là hoàn toàn bình thường.

Giai đoạn rụng tóc sinh lý

Từ khoảng tháng thứ 2 đến tháng thứ 3 sau sinh, bé có thể bị rụng tóc do sự suy giảm hormone từ mẹ truyền sang trong thai kỳ. Đây là quá trình rụng tóc sinh lý, không phải bệnh lý nên cha mẹ không cần lo lắng. Sau giai đoạn này, tóc mới sẽ bắt đầu mọc lại và phát triển dần.

Cách chăm sóc để tóc bé khỏe và mọc đều

• Không nên chải tóc khi tóc còn ướt: Điều này giúp tránh gãy rụng và tổn thương nang tóc.
• Tránh buộc tóc chặt: Nếu tóc bé đã dài, không nên tạo kiểu bằng cách buộc hoặc tết quá chặt khiến da đầu bị kéo căng.
• Sử dụng gối mềm và thông thoáng: Gối có chất liệu cotton thấm hút mồ hôi tốt giúp hạn chế tình trạng tóc rụng ở vùng sau đầu do ma sát.
• Giữ vệ sinh da đầu sạch sẽ: Gội đầu bằng nước ấm và dầu gội dịu nhẹ dành riêng cho trẻ sơ sinh từ 2–3 lần mỗi tuần.
• Không sử dụng các sản phẩm dưỡng tóc của người lớn: Chúng có thể chứa hóa chất không phù hợp với da đầu non nớt của trẻ.

Chăm sóc miệng

Dù chưa mọc răng, khoang miệng của bé vẫn dễ bị tích tụ vi khuẩn, đặc biệt là sau khi bú. Nếu không được làm sạch thường xuyên, cặn sữa bám ở lưỡi và nướu có thể dẫn đến hôi miệng, nấm miệng, lười bú và ảnh hưởng đến vị giác của bé.

Thời điểm nên vệ sinh miệng

• Sau khi bé bú sữa, nhất là vào ban đêm.
• Buổi sáng sau khi bé thức dậy.

Cách vệ sinh miệng cho trẻ sơ sinh an toàn

• Chuẩn bị: Mẹ nên rửa tay sạch sẽ trước khi bắt đầu. Dùng miếng gạc tiệt trùng quấn quanh ngón tay trỏ.
• Làm ẩm gạc: Nhúng gạc vào nước muối sinh lý 0,9% để đảm bảo độ ẩm và an toàn cho khoang miệng bé.
• Vệ sinh khoang miệng: Nhẹ nhàng mở miệng bé bằng cách chạm vào môi dưới, sau đó lau nhẹ vùng lợi, vòm miệng và hai bên má trong.
• Làm sạch lưỡi: Thao tác từ từ để loại bỏ lớp cặn sữa bám trên lưỡi – nơi dễ hình thành nấm trắng nếu không vệ sinh thường xuyên.
• Tần suất: Có thể thực hiện vệ sinh miệng cho bé từ 1 đến 2 lần mỗi ngày.

Hướng dẫn chăm sóc em bé sơ sinh khi quấy khóc

Trẻ sơ sinh khóc là điều bình thường, đó là cách bé giao tiếp. Tuy nhiên, cha mẹ cần học cách đọc hiểu tiếng khóc để đáp ứng đúng nhu cầu của con.

HƯỚNG DẪN CHĂM SÓC KHI TRẺ QUẤY KHÓC

Nhận biết nguyên nhân trẻ quấy khóc

• Đói: Bé mút tay, khóc ngắt quãng, háo hức khi chạm ti mẹ.
• Tã ướt: Bé cử động chân nhiều, khó chịu.
• Nóng/lạnh: Da bé đỏ hoặc lạnh, khó chịu.
• Đầy hơi: Bụng căng, bé uốn người, xì hơi.

Mẹo chăm sóc bé sơ sinh khi khóc

• Ôm da kề da: Mang lại cảm giác an toàn.
• Tạo tiếng trắng (white noise): Như tiếng máy sấy, tiếng quạt nhẹ.
• Đung đưa nhịp nhàng: Nhẹ nhàng, tránh rung lắc mạnh.
• Cho bú hoặc dùng ti giả: Với trẻ cần mút để an tâm.
• Massage: Xoa lưng, xoa bụng theo chiều kim đồng hồ giúp bé thư giãn.

Khi nào cần đưa bé đến bác sĩ

• Khóc không ngừng, kéo dài nhiều giờ.
• Bé có biểu hiện sốt, bỏ bú, nôn trớ, tiêu chảy.
• Khóc kèm theo co giật, ngủ li bì, thở gấp.

Không nên chủ quan, bởi một dấu hiệu nhỏ có thể là biểu hiện của tình trạng sức khỏe nghiêm trọng.

Kết luận

Chăm sóc em bé sơ sinh từ 0 đến 6 tháng tuổi là một hành trình đầy yêu thương nhưng cũng không ít thử thách. Việc thực hiện đúng các xét nghiệm, tiêm ngừa kịp thời, khám sức khỏe định kỳ trẻ sơ sinh cùng với chăm sóc hàng ngày khoa học – từ bú, ngủ, tắm, thay tã đến xử lý các cơn quấy khóc – sẽ giúp bé phát triển toàn diện, khỏe mạnh.

Quan trọng nhất là cha mẹ luôn kiên nhẫn, học hỏi không ngừng và lắng nghe bé mỗi ngày. Nếu gặp khó khăn hay băn khoăn, đừng ngần ngại tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc các chuyên gia chăm sóc trẻ sơ sinh. Con bạn xứng đáng được bắt đầu cuộc sống bằng sự an toàn và yêu thương trọn vẹn nhất.